Werona miastem zakochanych

Nikomu nie trzeba specjalnie przypominać o święcie, któremu patronuje święty Walenty – Dniu Zakochanych. Przypominają o tym udekorowane sercami wystawy sklepowe, repertuar kin serwujący tego dnia ckliwe melodramaty i komedie romantyczne, audycje radiowe odświeżające hity o miłości. I choć Walentynki mają też swoich krytyków, to jednak pozostają świętem przypominającym o potędze uczucia. A skoro o zakochaniu mowa – to przedstawimy Wam dzisiaj wspomnienia z wizyty we włoskim mieście, które najczęściej kojarzy się z historią miłości namiętnej, ale nieszczęśliwej – i może dzięki temu poruszającej wyobraźnię kolejnych pokoleń. To oczywiście Werona – miasto zakochanych.

Duch Szekspira

Dwa świetne rody, tak samo dostojne,

W pięknej Weronie, co przedstawi scena,

Spór z dawnych czasów w nową pchają wojnę […]

– tymi słowami Chór wprowadza czytelnika w akcję tragedii wszech czasów, w nieśmiertelną opowieść o miłości Romea i Julii. Wydarzenia rozgrywają się w Weronie – mieście w północno-wschodniej części Włoch, położonym nad rzeką Adygą u podnóża Alp Weneckich.

Wstępując do miasta, zostajemy przywitani słowami z dramatu „Romeo i Julia” (akt III, scena III), które przypominają każdego dnia mieszkańcom o niezwykłości ich małej ojczyzny:

Zewnątrz Werony nie ma, nie ma świata,

Tylko tortury, czyściec, piekło samo!

Stąd być wygnanym, jest to być wygnanym

Ze świata; być zaś wygnanym ze świata,

Jest to śmierć ponieść.

Historyczne atrakcje Werony

Do Werony wybraliśmy się w 2012 roku, kierowani przede wszystkim legendą Romea i Julii. Ale szekspirowskie tropy zostawmy na deser, oddając sprawiedliwość, że miasto poza literacką sławą ma sporo do zaoferowania, zwłaszcza miłośnikom historii.

Co warto zobaczyć, odwiedzając Weronę?

Na pewno Piazza Bra, gdzie mieszkańcy miasta spotykają się, by przy okazji robienia zakupów wyskoczyć na kawę, odpocząć czy poplotkować w kafejkach. Zawsze nas urzeka ten typowo włoski obrazek – ludzi niespieszących się i chętnych do rozmowy połączonej z ekspresyjną gestykulacją.

Tuż obok Piazza Bra zlokalizowana jest wspaniała rzymska Arena (trzecia co do wielkości zachowana budowla tego typu, po Koloseum i amfiteatrze w Kapui). Obecnie w amfiteatrze organizowane są miejskie targi, a w okresie wakacyjnym odbywają się przedstawienia włoskich oper, które podziwiać może do 25 tysięcy widzów.

Kwiaty sypią się na Romea

Ciekawostką łączącą się z duchem Szekspira jest to, że na scenie Areny w 1872 roku wystąpiła w roli Julii znakomita aktorka Eleonora Duse, która podobnie jak jej literacki pierwowzór miała wówczas 14 lat. Historycy teatru często przypominają ten legendarny występ Duse, kiedy to pojawiła się na scenie z bukietem białych róż zakupionym na pobliskim Piazza delle Erbe. Jedną z nich upuściła podczas pierwszego spotkania z ukochanym, a w legendarnej scenie balkonowej obrywała płatki kwiatów, które zrzucała na jego głowę. W finałowej scenie obsypała różami ciało zmarłego kochanka leżącego w grobowcu.

Bogactwo architektoniczne Werony

Obok Via Mazzini znajduje się obszerna Piazza delle Erbe, które w przeszłości było Forum Romanum (w podziemnym muzeum Scavi Scaligeri można ujrzeć fundamenty dróg, kanalizację, resztki domów i bazyliki rzymskiej). Na placu warto zwrócić uwagę na barokowy Palazzo Maffei i najwyższą gotycką budowlę – Torre del Gardello.

W pobliżu znajduje się Loggia del Consiglio uważana za najpiękniejszy renesansowy budynek w Weronie. Niedaleko tego miejsca mieszczą się groby członków rodziny della Scala (Scaligeri). To oni w przeszłości zarządzali miastem i przyczynili się do jego rozwoju.

Antycznymi śladami w Weronie są też rzymskie bramy pochodzące z I wieku: Borsari i Leoni, a także most rzymski Ponte Pietra.

Będąc w Weronie warto też zwiedzić katedrę, w której znajduje się dzieło Tycjana – „Wniebowzięcie Maryi Panny”.

Miejscem owianym mrocznymi legendami jest zamek Castelvecchio nad Adygą wraz z mostem Della Scala. Historia twierdzy wiąże się z postacią znienawidzonego despoty Cangrande II Scaligeriego, który wzniósł go w 1354 roku, aby schronić się w nim na wypadek buntu ludu. Do rewolty nie doszło, a on sam ostatecznie zginął z rąk rodzonego brata. Dziś w fortecy znajduje się muzeum, w którym można podziwiać m.in. dzieła Veronese, Belliniego czy Tiepola.

Historia kochanków z Werony

Z całą pewnością większość odwiedzających Weronę – podobnie jak i my – będzie jednak szukała śladów po szekspirowskich kochankach.

Choć uwiecznione przez dramatopisarza rodziny Capuletich i Montecchich istniały naprawdę (były to ważne rody kupców weneckich), to jednak sama historia burzliwego romansu jest wytworem artystycznej wyobraźni. Trzeba przy tym zaznaczyć, że Szekspir miał szczególny sentyment do tego miasta, którego nigdy nie odwiedził, a znał je tylko z relacji innych artystów. Wzmianki o Weronie w jego dramatach odnajdziemy np. w komediach „Dwaj panowie z Werony” czy w „Poskromieniu złośnicy”.

Kradziony wątek

Sam Szekspir czerpał fabułę do „Romea i Julii” z historii Giannozy i Marriotta, którzy pochodzili tak naprawdę ze Sieny. Legenda została wprowadzona do literatury przez Masuccia di Salerno (w 1476 roku), który wykorzystał ją w jednym ze swych opowiadań. Potem Luigi da Porto przeniósł akcję do Werony i zmienił imiona bohaterów. Kolejni autorzy wykorzystywali tę historię, dodając i zmieniając w niej to, co podpowiadała im wyobraźnia.

Tak też postąpił Szekspir, którego urzekła wersja Arthura Brooke’a z 1562 roku. Poemat Brooke’a stał się „bestsellerem” i wiedziony ciekawością Szekspir również po niego sięgnął,  tworząc własną wersję love story. A potem tragiczna historia Romea i Julii stała się inspiracją dla muzyków, reżyserów, poetów, twórców oper i baletów i w ten sposób utrwaliła legendę o Weronie.

Śladami Romea i Julii

Choć Romeo i Julia są wytworem literackiej wyobraźni, to jednak w Weronie pielęgnuje się pamięć o kochankach, którzy są jedną z głównych atrakcji turystycznych miasta.

I stąd w Weronie współistnieją miejsca historyczne z legendarnymi. Przy Via delle Arche Scaligeri znajdziemy Casa Romeo, a przy Via Cappello 23 – Casa di Giulietta, choć tak naprawdę ani Romeo, ani Julia tam nie mieszkali, bo ich po prostu nie było! Wyobraźnię ożywiają poetyckie fragmenty dramatu.

Istniały jednak weneckie rodziny kupieckie, które dały impuls całej historii. Zwiedzamy dalej i zatrzymujemy się przy domu rodziny Capulettich, który jest gotyckim XIV-wiecznym pałacykiem (w którym mieszkała rodzina dall Capello).

Na fasadzie domniemanego domu Romea przytoczone są kolejne wersy z Szekspira (z aktu V, sceny III):

O pocieszycielu!

Gdzie mój kochanek? Wiem, gdzie być powinnam

I tam też jestem; lecz gdzie mój Romeo?

Dom Julii

Do domu literackiej Julii wchodzi się przez długą, ciemną bramę, której całe wnętrze, ściany, podłogi i sufit pokryte są miłosnym graffiti, przyklejonymi gumami do życia i czerwonymi serduszkami. Autorzy, piszący wyznania w różnych językach świata, w ten sposób utrwalają swoją pielgrzymkę do legendarnego miejsca.

Z tej barwnej bramy kroki nas prowadzą na Piazza delle Erbe, czyli do średniowiecznej kamienicy ze słynnym balkonem i posągiem Julii oraz muzeum.

Stajemy na dziedzińcu wypełnionym turystami i już z daleka dostrzegamy balkon, który stał się jednym z symbolicznych obrazków miłosnej rozmowy. Przypominamy sobie filmowe sceny z wykorzystaniem tego motywu (i te poważne i parodiowane), słowa starej piosenki zespołu Wanda i Banda:

Nie będę Julią

Wierną na balkonie…

Widzimy zatem balkon, którego jednak w samym dramacie Szekspira nie było. To bowiem tylko wymysł inscenizatorów – twórcy spektakli teatralnych zinterpretowali scenę, która zyskała miano „balkonowej”. Balkonem zaskoczony byłby jednak sam Szekspir, gdyż Julia w dramacie przemawia po prostu stojąc przy oknie na piętrze.

Dopóki będzie istniała Werona…

Na dziedzińcu znajduje się też kolejna szekspirowska pamiątka – figura smukłej, samotnej i smutnej Julii. To jakby spełnienie tylko połowy obietnicy rodziców feralnych kochanków:

ślubuję, że Julii

Postawię pomnik ze szczerego złota

Jej wierną miłość ten posąg uświęci

I Julia przetrwa w pokoleń pamięci

Dopóki będzie istniała Werona. […]

Postać Romea, w złocie uwieczniona

Stanie przy Julii

Choć brakuje na dziedzińcu posągu Romea, ustawiamy się w kolejce do Julii, by zrobić sobie z nią zdjęcie, ale też – by zgodnie z tradycją – pogłaskać mocno już wypolerowaną prawą pierś posągu, co ma podobno gwarantować szczęście w miłości 😉

W Weronie można również odwiedzić domniemany grób Julii. Znajduje się w byłym klasztorze braci mniejszych, na Lungoadige Capuleti (za murami miasta, nad brzegami Adygi, oddalony od centrum o kilka kilometrów).

W 1938 roku pusty sarkofag (w którym „pochowano” literacką Julię), otaczany czcią kolejnych pokoleń, przeniesiono z kościoła do nastrojowej krypty. To miejsce przyciągało do Werony wielu artystów – odwiedził je m.in. lord George Byron i Charles Dickens. Cyprian Norwid pod wpływem wizyty w tym miejscu napisał ok. 1847 roku wiersz początkowo zatytułowany „Nad grobem Julii Capulleti w Weronie” (potem zmieniony na „W Weronie”).

Grób obsypywany jest systematycznie świeżymi kwiatami, które składają wraz z liścikami odwiedzający zakochani turyści. Obecnie miejsce to jest wykorzystywane także jako sceneria ślubów cywilnych.

Nie samą sztuką człowiek żyje

I na koniec wizyty w Weronie, gdy już zaspokoimy głód historycznych i literackich atrakcji, proponujemy udać się do włoskiej restauracji i skosztować dwóch specjałów, z których słynie miasto.

Pierwszym jest gnocchi al pomidoro – potrawa, której powstanie wiąże się z historią głodu w Weronie w XVI wieku. Drugie to danie na bazie końskiego mięsa – pastissada, którego legendarnym pomysłodawcą jest rzekomo chłop Bertoldo, który pierwszy umieścił mięso końskie w naczyniu pełnym aromatycznych przypraw. Historia tej potrawy sięga odległego okresu – bitwy pod Weroną w 489 roku. Wtedy to Odoaker wydał zgodę na jedzenie mięsa końskiego znalezionego na polu walki. Warto też skosztować win, z których słynie ten region, np. białe Soave czy czerwone Bardolino.

Urocza Werona – miasto zakochanych

Sentyment Szekspira do miasta zrodził jego nieśmiertelną legendę i przyczynił się do popularyzacji samej nazwy miejscowości. Na świecie jest ponad 20 miasteczek o tej nazwie – w tym w Kanadzie, Ameryce i Australii. Weronę odwiedzało w przeszłości wielu artystów. Tu zatrzymywał się wygnany z Florencji Dante Alighieri, a galerię San Giorgio podziwiał niemiecki poeta Johann Wolfgang Goethe. Charles Dickens swoją wizytę w mieście ujął słowami, które podsumowują także nasze wspomnienie z tego miasta:

O urocza Werono! Z twoimi wiekowymi pałacami […] z twoimi rzymskimi bramami; z kościołami ozdobionymi marmurem i okazałymi pałacami. Byłaś zawsze uroczą Weroną i taką pozostaniesz w mojej pamięci.

 

Jeśli uważasz, że ten tekst może zainteresować Twoich znajomych - dmuchnij nam w żagle i udostępnij go dalej.